Het uiteindelijke doel van
gedragsonderzoek is bijvoorbeeld om bij te dragen aan veiliger
gedrag of betere of snellere dienstverlening. Met gedragsonderzoek
bedoelen we onderzoek naar het uiterlijk waarneembare en meetbare
gedrag van groepen mensen. Het onderzoek is erop gericht gedrag te
beschrijven, begrijpen en (soms) te voorspellen en uit de
onderzoeksresultaten aangrijpingspunten te halen voor verander- of
verbetermaatregelen. Vaak ook wordt gedragsonderzoek gebruikt om
het effect van (innovatieve) maatregelen voor gedragsverandering in
kaart te brengen.
Toepassingsgebieden van
gedragsonderzoek
Gedragsonderzoek heeft veel
verschillende toepassingsgebieden, van effecten van maatregelen in
de werksituatie tot onderzoek naar gedrag van groepen mensen in
publieke ruimtes. Met ons onderzoek helpen wij opdrachtgevers
bijvoorbeeld met:
- In kaart brengen van risicofactoren in fysieke ruimtes en
identificeren van aangrijpingspunten voor een veiliger inrichting
van de ruimte ten behoeve van ander/veiliger gedrag
- Belemmeringen voor gedragsverandering in kaart brengen en
faciliteren in het oplossen daarvan
- Doen van effectmetingen van innovatieve, nieuwe maatregelen
voor gedragsverandering. Voorbeelden zijn meetbare effecten van een
nieuwe inrichting van een ruimte op gedrag van mensen, of de
effecten van een afteller op het station voor gedrag van reizigers
op het perron en op de spoorwegovergang.
- Effectmetingen van een instrument dat de communicatie tussen
kwetsbare ouderen en wijkteams vergemakkelijkt.
Methoden van gedragsonderzoek
Er zijn verschillende methoden en
benaderingen van gedragsonderzoek. Ze verschillen in de mate waarin
echt gedrag wordt onderzocht of vooral de intentie tot het vertonen
van bepaald gedrag:
Observatieonderzoek
Dit is een vorm van onderzoek
waarvan wij veel gebruik maken en waarbij werkelijke gedragingen
van mensen systematisch in kaart worden gebracht. Dat doen wij op
twee verschillende manieren:
- Door ter plekke observaties te doen en systematisch data te
verzamelen, bijvoorbeeld aan de hand van een checklist.
- Door camerabeelden te benutten om systematisch data te
verzamelen in een SPSS-dataspreadsheet en deze te analyseren. Voor
ProRail hebben wij op deze manier bijvoorbeeld gedrag op het
grensvlak tussen spoor- en wegverkeer in kaart gebracht, en brengen
wij momenteel de effecten van een afteller op het station op gedrag
op de nabij liggende overweg in kaart.
Actieonderzoek en action
learning
Onderzoek in organisaties of in een
omgeving waarin de onderzoeker sterk afhankelijk is van
belanghebbenden (bijvoorbeeld omwonenden) die betrokken zijn bij
een probleem en zicht hebben op het gedrag vraagt om een speciale
benadering. Hier zijn actieonderzoek, action learning en
narratief onderzoek bruikbaar. Dat zijn vormen van onderzoek
waarbij de onderzoeker een tijd rondloopt, bijeenkomsten bijwoont,
samen met de betrokkenen de situatie probeert te begrijpen en
veranderinitiatieven ontplooit.
Focusgroeponderzoek
Dit is een vorm van onderzoek doen
waarbij de eindgebruiker wordt binnengehaald. Het is een goede
manier om meningen van mensen te verzamelen en ideeen voor
verbetering. Denk bijvoorbeeld aan het herinrichten van een
bepaalde omgeving. Focusgroeponderzoek vraagt van de onderzoekers
ervaring in procesbegeleiding om het interactieve zoekproces
gestructureerd te laten verlopen.
Vragenlijstonderzoek
Met vragenlijstonderzoek kunnen
motieven van mensen voor gedrag of intenties tot het vertonen van
gedrag in kaart worden gebracht. Een andere mogelijkheid is om
vragenlijsten te gebruiken voor het in kaart brengen van
opvattingen van mensen over bepaalde maatregelen.
Simulatieonderzoek
Simulatieonderzoek
is een vorm van onderzoek waarbij de onderzoeksgegevens verzameld
worden in een gesimuleerde ofwel nagebootste omgeving. Daardoor
wordt het heel gemakkelijk om experimenten uit te voeren of
bijvoorbeeld het effect van maatregelen te voorspellen. In de
verkeerscontext bijvoorbeeld kan simulatieonderzoek worden benut om
het effect van verschillende maatregelen tegen elkaar af te zetten.
Daarmee wordt de keuze voor kosteneffectieve maatregelen een stuk
makkelijker. Simulatieonderzoek als middel om gedrag in een
specifieke omgeving te onderzoeken blijkt praktijksituaties veel
dichter te benaderen dan traditionele psychologische experimenten
(Bremer & Dörner 1993).
Combinaties van
onderzoeksmethoden
Vaak is het moeilijk om met 1
methode voldoende antwoord te krijgen op een onderzoeksvraag. Dan
is triangulatie van onderzoeksmethoden zinvol. Bij triangulatie van
gedragsonderzoek wordt er bijvoorbeeld gewerkt met een combinatie
van onderzoeksmethoden zoals gedragsobservaties, interviews,
vragenlijsten en participatieve vormen van onderzoek zoals
focusgroepen. De gecombineerde onderzoeksresultaten geven vaak meer
houvast voor valide conclusies en maatregelen dan elk van de
methoden apart had kunnen doen.
Informatie over
gedragsonderzoek
Wij voeren graag onderzoek voor u
uit. Een aanpak kan in samenwerking worden uitgewerkt, al naar
gelang uw specifieke wensen en eisen. Wilt u graag meer informatie?
Dan nodigen wij u van harte uit om contact met ons op te nemen.